Είναι συνηθισμένο φαινόμενο μαθητές, όταν ο εκπαιδευτικός κάνει μια παρατήρηση, να αντιδρούν με λεκτική επιθετικότητα ή σε άλλες περιπτώσεις να εστιάζουν τις παρατηρήσεις τους σε βάρος συμμαθητών τους. Μορφές συμπεριφοράς μαθητή με λεκτική επιθετικότητα είναι:
- Κάνει άκομψα αστεία, προσβάλλει και προσπαθεί να μειώσει με παρατηρήσεις και κακόβουλα τους συμμαθητές του
- Με τη συμπεριφορά του εξοργίζει τους συμμαθητές
- Αστειεύεται, γελά και προκαλεί, όταν του ζητούν να είναι σοβαρός και υπεύθυνος
- Σαρκάζει τους άλλους (εκπαιδευτικούς και μαθητές), τους εμπαίζει με παρατηρήσεις και σχόλια που αφορούν στο ντύσιμό τους, σε σωματικά τους χαρακτηριστικά ή στις σχολικές τους επιδόσεις
- Στην τάξη διακόπτει το μάθημα κάνοντας παρατηρήσεις για το γνωστικό αντικείμενο, που αφορούν στη χρησιμότητα ή στο βαθμό δυσκολίας.
- Όταν κάνουμε παρατηρήσεις ή επιπλήττουμε άλλους μαθητές, γελά και τους εμπαίζει σχολιάζοντας με κακεντρέχεια
Χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς αυτών των μαθητών είναι πώς η επιθετικότητά τους εξαντλείται σε λεκτικές παρατηρήσεις χωρίς να ασκούν και σωματική βία σε βάρος άλλων μαθητών. Ωστόσο, η συμπεριφορά τους δεν πρέπει να περνά απαρατήρητη, αλλά θα πρέπει να μας προβληματίζει, αφού διαλύει την «τάξη» στη σχολική αίθουσα δυσχεραίνοντας το εκπαιδευτικό μας έργο. Πώς όμως θα πετύχουμε να μην εμπλακούμε σε αντιπαράθεση λεκτική με το μαθητή; Όταν θα αντιμετωπίσουμε παρόμοιες καταστάσεις, είναι πολύ συχνή η οργισμένη αντίδραση των εκπαιδευτικών, που με συναισθηματική έκρηξη εμπλέκονται σε αντιπαράθεση και συγκρούονται με το μαθητή που υποσκάπτει το ρόλο και τη λειτουργία τους.
Για αποφύγουμε λοιπόν τα την εμπλοκή και τη σύγκρουση με το μαθητή, καλό θα ήταν να έχουμε υπόψη μας τα εξής:
- Ξεχωρίστε μήπως το οργισμένο ξέσπασμα και τα σχόλια του μαθητή είναι στιγμιαία αποφόρτιση, που σχετίζεται με ένα γενεσιουργό αίτιο που υποδαυλίζει περιστασιακά την επιθετική συμπεριφορά
- Αφού διακρίνουμε το είδος της λεκτικής επιθετικότητας και διαπιστώσουμε πως πρόκειται για μόνιμο χαρακτηριστικό συμπεριφοράς, τότε φροντίζουμε να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και να αποστασιοποιηθούμε από την εκρηκτική ατμόσφαιρα βοηθώντας στην εκτόνωση και στην αποφόρτιση
Πώς θα οργανώσω μια μακροπρόθεσμη αλλαγή και να μειώσω την προκλητικότητα και τη λεκτική επιθετικότητα των μαθητών; Αρχικά θα πρέπει, αφού αξιολογήσουμε τις συνθήκες, να προσδιορίσουμε ποιους σκοπούς εξυπηρετεί η επιθετικότητα και από ποια γεγονότα υποκινείται. Στη συνέχεια θα οργανωθεί ένα σχέδιο τροποποίησης της συμπεριφοράς, που, αφού εφαρμοστεί, θα αξιολογηθεί.
Εκτός, όμως από το πρόγραμμα τροποποίησης συμπεριφοράς, που είναι μακροπρόθεσμος σκοπός, τι θα κάνουμε, όταν η συμπεριφορά του μαθητή είναι εκτός ελέγχου; Μέχρι να ηρεμήσει ο μαθητής περιορίζοντας τη λεκτική επιθετικότητα, θα πρέπει να κερδίσουμε τον έλεγχο και να τονίσουμε στο μαθητή ότι δεν έχουμε τίποτε προσωπικό μαζί του και παράλληλα εξασφαλίζουμε μια ευκαιρία αφήνοντάς τον να ηρεμήσει. Βέβαια έχουμε τη δυνατότητα να πούμε «δε θα συνεχίσω να σου μιλώ, αν φωνάζεις ή αν με προσβάλλεις. Όταν θα νιώσεις ήρεμος, μπορείς να μου μιλήσεις και να συζητήσουμε ή να σου δείξω το μάθημα».
Ακόμη, μπορούμε να ζητήσουμε από το μαθητή, μετά το τέλος του μαθήματος, να μας περιμένει στο διάδρομο ή, αφού θα έχουν βγει διάλειμμα οι υπόλοιποι μαθητές, να συζητήσουμε μαζί του στην αίθουσα. Με τον τρόπο αυτό ελέγχουμε την κατάσταση, δίνουμε ένα εύλογο διάστημα στο μαθητή, για να ηρεμήσει και έτσι να εξασφαλίσουμε συνθήκες γόνιμης συζήτησης μαζί του.
Όσο για τον τρόπο με τον οποίο θα ξεκινήσουμε τη συζήτηση, μια άλλη τεχνική είναι να επαναδιατυπώσουμε με τις ίδιες λέξεις τις φράσεις που είπε ο μαθητής. Αυτό βοηθά το μαθητή να κατανοήσει ότι παρακολουθούμε και λαμβάνουμε υπόψη μας αυτά που λέει.
Για παράδειγμα:
Μαθητής: Ο Γιάννης μου τη «δίνει», γιατί ασχολείται με το τι κάνω εγώ και συνέχεια με σχολιάζει..
Εκπαιδευτικός: Θα πρέπει να είσαι οργισμένος, γιατί ο Γιάννης ασχολείται μαζί σου…
1. Συμφωνία με ένα μέρος της κριτικής
Η τεχνική αυτή μας βοηθά να εξουδετερώσουμε μια απειλητική συμπεριφορά, όταν συμπεριφερθούμε ως εξής:
Με ήρεμη φωνή και χωρίς απειλές, όταν ο μαθητής διατυπώσει μια απειλή ή έντονη κριτική, μπορούμε να του ζητήσουμε να την εξειδικεύσει. Τον ρωτάμε λοιπόν τι θα ήθελε να προτείνει και τι θα έπρεπε σύμφωνα με τη γνώμη του να αλλάξει. Μάλιστα, μπορούμε να προτείνουμε στο μαθητή να αλλάξει κι αυτός τη συμπεριφορά του, αν και εμείς θα αλλάζαμε τη δική μας.
Για παράδειγμα:
Μαθητής: Κύριε, πάντα σε μένα κάνετε παρατήρηση, ενώ τους άλλους τους αφήνετε και μιλάνε…
Εκπαιδευτικός: Συχνά πρέπει να σου ζητώ να σταματάς, γιατί, όταν σε κοιτάζω, εσύ συνεχίζεις και μιλάς…
2. Εξειδικεύοντας την ερώτηση
Αυτή η τεχνική βοηθά το μαθητή να μειώσει τις γενικεύσεις, να παρουσιάσει τον εαυτό του με λεπτομέρειες, να εστιάσει στον πυρήνα του προβλήματος και να παραβλέψει τις λεπτομέρειες και τα πρόσωπα που εμπλέκονται. Ακόμη, ο μαθητής έχει τη δυνατότητα να εντοπίσει ικανότητες αλλά και αδυναμίες που έχει στο να επιλύει προβλήματα. Με τον τρόπο αυτό μπορείτε, αφού εντοπίσετε αδυναμίες, να διδάξετε στο μαθητή, για να βελτιώσει τις δεξιότητές του.
Μαθητής: Δε μου αρέσουν τα Μαθηματικά, γιατί τα θεωρώ χαζά….
Εκπαιδευτικός: Ποιο ακριβώς κεφάλαιο δεν είχες καταλάβει καλά;
3. Συνεργασία
Η τεχνική της συνεργασίας βοηθά να αποτρέψουμε μια σύγκρουση που θα ακολουθήσει, να αναπτύξουμε τις ικανότητες να διαπραγματευόμαστε με τους μαθητές και να αντλούμε ικανοποίηση.
Μαθητής: Κύριε, δε θέλω να καθαρίσω τον πίνακα, γιατί θα βγω διάλειμμα…
Εκπαιδευτικός: Θα σβήσω εγώ τον πίνακα, αν εσύ πάρεις τον χάρτη. Μετά μπορείς να βγεις διάλειμμα…
4. Άμεσες και σταθερές εντολές
Στην περίπτωση που ένας μαθητής εκδηλώσει επιθετική συμπεριφορά, οι εντολές μας θα πρέπει να είναι άμεσες και να χαρακτηρίζονται από σταθερότητα με την προϋπόθεση βέβαια να είχαν αποδειχτεί αποτελεσματικές σε παρόμοια κατάσταση στο παρελθόν. Σε αντίθετη περίπτωση, καθώς οι εντολές μας δεν ενθαρρύνουν το μαθητή να υπευθυνοποιηθεί και να πάρει μόνος του αποφάσεις, βοηθούν, όμως, εμάς να κερδίσουμε τον έλεγχο.
5. Αλλάζοντας τη διάθεση
Η τεχνική αυτή λειτουργεί ως αντιπερισπασμός, γιατί ο εκπαιδευτικός με τα σχόλιά του αποσπά την προσοχή του μαθητή από το πρόβλημα και τον προσανατολίζει σε άλλα θέματα. Έτσι, περιορίζονται οι προσβλητικές παρατηρήσεις και οι επιθετικές διαθέσεις, μειώνεται η ένταση και τελικά αποσοβείται η σύγκρουση.
Μαθητής: Αν ο Γιάννης αγγίξει ξανά την τσάντα μου, θα τον χτυπήσω
Εκπαιδευτικός: Τι μάρκα είναι η τσάντα σου;
6. Κλείνω το κενό
Η τεχνική αυτή ενδείκνυται στην περίπτωση που εμπλακούμε συναισθηματικά σε μια αντιπαράθεση με μαθητή, ενώ ταυτόχρονα αντιλαμβανόμαστε ότι ο μαθητής δεν μπορεί να ελέγξει την επιθετικότητά του, καθώς κι αυτός παρασύρεται από το θυμό που τον διακατέχει. Τότε, λοιπόν, μπορούμε να πούμε στο μαθητή ότι και οι δυο χρειάζεται να σταματήσουμε την αντιπαράθεση, που δεν οδηγεί πουθενά. Με τον τρόπο αυτό ελέγχουμε τα συναισθήματά μας και τελικά περιορίζουμε τον κίνδυνο να επιδεινωθεί η σύγκρουση.
Εκπαιδευτικός: «Νιώθω ότι και οι δυο θυμώνουμε όλο και περισσότερο, καθώς λέμε κουβέντες που δεν πρέπει. Ας ηρεμήσουμε για λίγο και τα λέμε μετά».
Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι οι τεχνικές αυτές, για να είναι αποτελεσματικές, απαιτούν εξάσκηση και δε χρησιμοποιούνται ως τυπικές απαντήσεις που δίνουμε στους μαθητές μας, όταν δεν ανταποκρίνονται στις σχολικές απαιτήσεις. Ωστόσο, δίνουν χρόνο στους μαθητές, για να ηρεμήσουν, επειδή δεν υποδαυλίζουν τη σύγκρουση και δεν αναζωπυρώνουν την ένταση, ενώ παράλληλα εδραιώνεται η εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του εκπαιδευτικού, καθώς δείχνουμε στο μαθητή ότι τον ακούμε, νοιαζόμαστε γι’ αυτόν και του εμπνέουμε εμπιστοσύνη.
6. Πώς θα οικοδομήσουμε σχέσεις εμπιστοσύνης με τους γονείς και τους μαθητές;
Α) Πριν την έναρξη του σχολικού έτους, ο εκπαιδευτικός μπορεί να εδραιώσει σχέσεις συνεργασίας με τους γονείς των μαθητών υιοθετώντας τις παρακάτω συμβουλές:
- Γράφει σημειώματα και ενημερώνει τους γονείς για το μάθημα που θα διδάξει, ποια βιβλία και τετράδια θα πρέπει να έχουν οι μαθητές, πώς θα αξιολογεί τις εργασίες που αναθέτει για το σπίτι (συγκεντρώνει σε τακτά διαστήματα τα τετράδια).
- Ενημερώνεται για τους μαθητές του (ποιοι αντιμετωπίζουν ειδικές μαθησιακές δυσκολίες ή εξετάζονται προφορικά)
Β) Στην αρχή του σχολικού έτους
- Καλεί τους γονείς στο σχολείο
- Γνωρίζεται προσωπικά με τους μαθητές του, γνωρίζει τα ενδιαφέροντά τους, τις κλίσεις τους ή τις ασχολίες τους.
- Παράλληλα, αφήνει τους μαθητές του να τον γνωρίσουν. Συζητά μαζί τους για θέματα αθλητισμού, πολιτισμού, μουσικής, για θέατρο ή για τις συνθήκες και για τα γεγονότα της συνοικίας.
- Δημιουργεί υψηλές απαιτήσεις για τα θέματα συμπεριφοράς. Όχι, όμως, με τιμωρητικό τρόπο αλλά αφού συζητήσει με τους μαθητές της τάξης για την αναγκαιότητα της αποδεκτής συμπεριφοράς, ενώ παράλληλα συντάσσεται συμβόλαιο.
- Το σχέδιο διαχείρισης της τάξης γνωστοποιείται στη Διεύθυνση του Σχολείου αλλά και στους γονείς.
Γ) Σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς
- Δε μειώνει αλλά απεναντίας διατηρεί τις υψηλές προσδοκίες για την αποδεκτή μορφή συμπεριφοράς από όλους τους μαθητές.
- Προσεγγίζει όλους τους μαθητές και σε κάθε δυσκολία ενημερώνει τους γονείς των μαθητών αμέσως. Ιδιαίτερα το ενδιαφέρον μας αυξάνεται για τους μαθητές με προβλήματα ειδικών μαθησιακών δυσκολιών ή προβλήματα συμπεριφοράς, χωρίς όμως ετικετοποιήσεις και αξιολογήσεις, όπως «ο μαθητής έχει δυσλεξία ή δυσγραφία ή διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα».
- Στο τέλος της διδακτικής ώρας, αφιερώνει χρόνο και συζητά με τους μαθητές μας για θέματα της επικαιρότητας ή ό,τι τους απασχολεί και τους ενδιαφέρει. Μάλιστα, στη συζήτηση εμπλέκει και όσους δε δραστηριοποιούνται ή είναι απόμακροι.
- Μετά από μια δύσκολη μέρα με εξαντλητικό πρόγραμμα, μιλά στους μαθητές μας και τους δίνει την ευκαιρία να συζητήσουν.
Σχετικά άρθρα για τη διαχείριση της σχολικής τάξης
fresh-education.blogspot.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου